काठमाडौँ । अक्टोबर ७ को बिहान, प्यालेस्टिनी चरमपन्थी समूह हमासले इजरायलमा आक्रमण गरेपछि शुरु भएको इजरायल र हमासबीचको युद्ध अहिले पनि जारी रहेको छ । हमासको आक्रमणमा करिब १४ सय इजरायलीको मृत्यु भएको छ भने हमासका चरमपन्थीहरूले २०० भन्दा बढी मानिसलाई बन्धक बनाएका थिए ।
अहिले त्यो दिन भएको एक महिनाभन्दा बढी भइसकेको छ । जवाफी कारबाहीमा इजरायलले हवाई आक्रमण जारी राखेको छ । र गाजा पट्टीमा इजरायली आक्रमणले हजारौं मानिसहरूको ज्यान गएको छ र ठुलो ठूलो विनाश निम्त्याएको छ ।
हमास र इजरायलबीचको यो द्वन्द्व सुरु भएदेखि नै दुवै पक्षका हजारौं मानिस मारिएका छन् भने ठूलो संख्यामा मानिस घाइते भएका छन् । इजरायलले अक्टोबर ७ मा भएको आक्रमणमा मारिएका ११५९ जनाको पहिचान गरेको छ । जसमध्ये ८२८ नागरिक र ३१ बालबालिका थिए।
यसैबीच, प्यालेस्टाइनमा इजरायलको प्रतिशोध पाँचौं हप्तामा प्रवेश गरेको छ र वेस्ट बैंक र गाजामा मृत्यु हुनेको संख्या अभूतपूर्व स्तरमा पुगेको छ । गाजामा स्वास्थ्य सुविधाहरूको मर्मत सम्भारको जिम्मेवारी हमासलाई सुम्पिएको छ । गाजाको स्वास्थ्य मन्त्रालयले इजरायलको जवाफी कारबाहीमा १० हजारभन्दा बढी मानिस मारिएको बताएको थियो ।
यी तथ्याङ्कहरूमा ४१ सयभन्दा बढी बालबालिका छन्, जसको अर्थ गाजामा प्रत्येक दश मिनेटमा औसतमा एक बच्चाको मृत्यु भइरहेको छ ।
यद्यपि अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनलगायत केही राजनीतिज्ञहरूले प्यालेस्टिनी स्वास्थ्य मन्त्रालयले दिएको यी तथ्याङ्कहरूको सत्यतामा प्रश्न उठाएका छन् । त्यस्तै विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले यी तथ्याङ्कहरूलाई विश्वसनीय मानेको बताएको छ ।
इजरायली अधिकारीहरूले यस द्वन्द्वमा आफ्ना करिब ५४०० व्यक्ति घाइते भएको बताएका छन् । अर्कोतर्फ, प्यालेस्टाइनको स्वास्थ्य मन्त्रालयले गाजा र वेस्ट बैंकमा इजरायलको जवाफी कारबाहीमा २५ हजार ४०० भन्दा बढी व्यक्ति घाइते भएको जनाएको छ । गाजामा करिब २२६० जना बेपत्ता छन्, जसमध्ये १२७० बालबालिका छन् । तीमध्ये अधिकांश मानिस इजरायली बमबारीबाट ध्वस्त भएका भवनहरूको भग्नावशेषमुनि दबिएको विश्वास गरिन्छ तर यसको आधिकारिकता पुष्टि गर्ने आधार भने स्पष्ट छैन ।
अर्कोतर्फ हमासले गरेको डरलाग्दो आक्रमणले अभूतपूर्व बन्धक संकट पनि निम्त्याएको छ । इजरायली अधिकारीहरूले दाबी गरे अनुसार हमासले लगभग २४२ इजरायली र विदेशी नागरिकहरूलाई बन्धक बनाएको छ, जसमध्ये ३० बालबालिका छन् ।
गाजामा इजरायली बमबारीका कारण ५७ बन्धकको मृत्यु भएको हमासले जनाएको छ । हमासले अक्टोबर २० पछि चार बन्धकहरूलाई रिहा गरेको थियो । रिहा भएका एक १७ वर्षीय केटा सहित सर्वसाधारण नागरिक थिए । इजरायली सेनाले अक्टोबर २९ मा आफ्नो एकजना महिला सैनिकलाई भूमिगत अपरेशनमा रिहा गरेको जनाएको छ । यी सैनिकहरू अक्टोबर ७ देखि हमासको नियन्त्रणमा थिए ।
इजरायल–हमास द्वन्द्वका कारण गाजाका आधाभन्दा बढी जनसंख्याले आफ्नो घरबार छोडेर ‘सुरक्षित’ ठाउँमा शरण लिन बाध्य भएका छन् । गाजा पट्टीमा २२ लाख मानिस बस्छन् र तीमध्ये आधाभन्दा बढी बालबालिका छन् । इजरायली बमबारीको एक महिनापछि गाजाका दुई लाखभन्दा बढी आवासीय भवनमा क्षति पुगेको वा ध्वस्त भएको बताइएको छ ।
प्यालेस्टाइनी अथोरिटी अफ गाजाका अनुसार यो गाजा पट्टीमा रहेका घरहरूको संख्याको झण्डै आधा हो ।
संयुक्त राष्ट्र र प्यालेस्टाइनको तथ्याङ्क अनुसार नोभेम्बर ५ सम्म गाजामा करिब १५ लाख मानिस आन्तरिक रूपमा विस्थापित भएका छन् । यी व्यक्तिहरूले विद्यालय, चर्च, अस्पताल, सार्वजनिक भवन वा नजिकका परिवारको घरमा आश्रय लिएका छन् ।
गाजामा हमासद्वारा सञ्चालित प्यालेस्टिनी स्वास्थ्य मन्त्रालयले नोभेम्बर ५ सम्म गाजा पट्टीका ३५ अस्पतालमध्ये १६ र गाजा पट्टीका ७६ मेडिकल सेन्टरमध्ये ५१ अब प्रयोगको लागि उपयुक्त नभएको बताएको छ । उनले यसका लागि इजरायली आक्रमण र इन्धन अभावलाई दोष दिएका छन् ।
प्यालेस्टिनी स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार ५० वटा एम्बुलेन्समा क्षति पुगेको छ । तीमध्ये ३१ अहिले सेवामुक्त छन् र कम्तीमा १७५ स्वास्थ्यकर्मीको मृत्यु भइसकेको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय कानून अन्तर्गत, सहायता कार्यकर्ताहरू र चिकित्सा सेवा र स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई कुनै पनि हालतमा सुरक्षित गर्नुपर्दछ । यस द्वन्द्वमा आफ्नो सहायता एजेन्सी ‘युनाइटेड नेसन्स रिलिफ एण्ड वर्क्स एजेन्सी’ का लागि काम गर्ने कम्तीमा ८८ कर्मचारी र १८ नागरिक सुरक्षाकर्मी मारिएको संयुक्त राष्ट्रसंघले जनाएको छ।
संयुक्त राष्ट्रसंघीय मानवीय मामिला समन्वय कार्यालयका अनुसार नोभेम्बर ५ सम्म इजरायल–हमास द्वन्द्वमा ४६ पत्रकार मारिएका छन् । सन् १९४९ को जेनेभा महासन्धि अन्तर्गत पत्रकारको सुरक्षा र कामको संरक्षण गरिएको छ ।
गैरसरकारी संस्था ‘कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नालिस्ट्स’का अनुसार गाजामा इजरायलको हालको युद्ध विगत तीन दशकदेखि यस द्वन्द्वलाई कभर गर्ने पत्रकारका लागि घातक सावित भएको छ ।
गाजामा जीवन दिन प्रतिदिन झन् कठिन हुँदै गइरहेको छ। अहिलेसम्म युद्धबाट आफ्नो ज्यान जोगाउन सफल भएकाहरू खाद्य सङ्कट र स्वास्थ्य सुविधाको अभावको सामना गरिरहेका छन्।
विश्व स्वास्थ्य संगठनले अक्टोबर १५ मा गाजामा बसोबास गर्ने परिवार र बालबालिकाले प्रतिव्यक्ति प्रतिव्यक्ति तीन लिटर मात्रै बाँच्नुपर्ने बताएको थियो । यही पानीले खाने, पकाउने र सरसफाइको व्यवस्था गर्नुपर्छ । जहाँ एक व्यक्तिलाई दिनमा कम्तीमा १५ लिटर पानी चाहिन्छ भन्ने मान्यता छ । हालैका दिनहरूमा रफाह क्रसिङबाट गाजालाई धेरै कम मात्रामा पानी आपूर्ति गरिएको छ । द्वन्द्वका कारण खानेपानी वितरण पूर्वाधारमा ठूलो क्षति पुगेको छ ।
नोभेम्बर ५ मा, संयुक्त राष्ट्र एजेन्सीले आफ्नो प्रतिवेदनमा गाजामा युद्ध सुरु हुनु अघिको अवस्थाको तुलनामा ९२ प्रतिशतले घटेको बताएको थियो । त्यहाँ कार्यरत ६५ वटा सिवेज पम्पिङ स्टेसनहरू अब काम गर्ने अवस्थामा छैनन् । अक्टोबर ३१ मा, विश्व स्वास्थ्य संगठनले गाजामा ठूलो मात्रामा विस्थापनको सम्भावना रहेको, केही ठाउँमा जनसंख्याको घनत्व बढ्न सक्ने, पानी र स्वास्थ्य पूर्वाधारमा क्षति पुग्ने र यसले त्यहाँको जनस्वास्थ्य सुविधालाई गम्भीर रूपमा खस्किने चेतावनी दिएको थियो ।
